Οι άνθρωποι είναι από τη φύση
τους διαφορετικοί μεταξύ τους. Και επειδή είναι διαφορετικοί είναι και άνισοι. Η
απλή αυτή αλήθεια συσκοτίζεται από το διεθνές σύστημα εξουσίας και διαστρέφεται
από τους ευσεβείς πόθους και τις ανίερες επιδιώξεις των απάτριδων οικονομιστών.
Ο δυτικός κόσμος υιοθέτησε το
ισοπεδωτικό δόγμα της αναγκαστικής ισότητας μετά την επανάσταση του 1789. Από
τότε η μαζική ψηφοφορία και η προτεραιότητα της οικονομίας επί της πολιτικής
καθορίζουν την κοινωνική δομή των φιλελεύθερων δημοκρατιών.
Η πλασματική έννοια της ισότητας έχει όμως θεολογική
βάση. Προέρχεται από την πρωτοχριστιανική διακήρυξη πως όλοι οι άνθρωποι είναι
ίσοι ως προς την ουσία της αληθινής τους φύσης απέναντι στον Θεό. Η κατασκευασμένη αυτή μεταφυσική δοξασία
χαίρει σήμερα της απόλυτης ισχύος ενός καθολικού πολιτικού αξιώματος για το
οποίο απαγορεύεται η συζήτηση, η αμφισβήτηση, η κριτική.
Βεβαίως, εμείς είμαστε άπιστοι
και ορθολογιστές:
Δεν πιστεύουμε στην ισότητα των
ανθρώπων. Δεν πιστεύουμε στην ισότητα των φύλων και των φυλών. Δεν πιστεύουμε στην ισότητα των εθνών, των γλωσσών, των θρησκειών, των πολιτισμών. Δεν πιστεύουμε στην ισότητα των δαιμόνων, των αγίων, των ηρώων, των θεών. Δεν πιστεύουμε στην ισότητα των δικαιωμάτων, των ευθυνών, των ικανοτήτων, των επιθυμιών. Δεν πιστεύουμε στην ισότητα των ωραίων, των έξυπνων, των δυνατών, των γενναίων, των μορφωμένων, των ευγενικών.
Δεν πιστεύουμε ούτε καν στην ισότητα
των ψυχών.
Επειδή αποδοκιμάζουμε τις
παραπάνω «πολιτικά ορθές» ισότητες που παραβλέπουν την προφανή, βιολογική και
πολιτιστική διαφοροποίηση...
Γι αυτό αρνούμαστε την μόνη επίσημα
αποδεκτή από τον σύγχρονο κόσμο ανισότητα: την τεχνητή οικονομική διάκριση των
πλούσιων και των φτωχών...
Αν δεν ορθώσεις αποφασιστικά το ανάστημα σου, δε θα
καταφέρεις τίποτα αξιόλογο.Είναι μεγάλη ντροπή να σου πάρει κάποιος το
κεφάλι και να τελειώσει η ζωή σου με τον υπόκωφο γδούπο του. Ολόκληρη η
ζωή του ανθρώπου είναι φευγαλέα σαν όνειρο, γι' αυτό και πρέπει να δεις
ξεκάθαρα τα πράγματα πριν πεθάνεις. Εντούτοις, σπάνια συναντάς ανθρώπους
που σκεύτονται έτσι. Δεν έχει σημασία αν είσαι κοσμικός ή ιερωμένος :
Αν δεις κάποιον να καθιστά εαυτόν χρήσιμο στον τόπο του, ως σύμβουλος 'η
πρεσβύτερος, ή αν δεις μοναχό που έχει καταφέρει να αποκτήσει πιστούς
οπαδούς, σκέψου : "Αυτό το άτομο είναι άνθρωπος όπως και εγώ - ούτε
πνεύμα ούτε θεός. Άρα, δεν υπάρχει απολύτως κανένας λόγος να είμαι
κατώτερος του. Αν συναντήσω κάποιον που δεν μπορώ να ξεπεράσω, θα
τερματίσω τη ζωή μου σκίζοντας την κοιλιά μου". Αν πάρεις αυτή την
απόφαση και ορθώσεις το ανάστημα σου χωρίς να διστάσεις ούτε στιγμή,
αμέσως θα βρεθείς υψηλότερα από αυτό το άτομο. Η ιδέα ότι γίνεσαι
αξιόλογος μόνο αφού συσσωρεύσεις μπόλικα προσόντα σε κάνει απλώς να
χασομεράς εδώ και εκεί. Αν εμφορείσαι από μία υψηλή σκέψη , τότε μπορείς
να ορθώσεις το ανάστημα σου εδώ και τώρα. Υπάρχουν βέβαια περιπτώσεις
όπου, παρόλο που έχεις πάρει την απόφαση σου και ορθώνεις το ανάστημά
σου, δεν καταφέρνεις να ξεπεράσεις τα εμπόδια, παρότι έχεις την θέληση.
Κάτι σε τραβάει προς τα πίσω και δεν μπορείς να πετύχεις το στόχο σου.
Σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να αντλείς τη δύναμη που χρειάζεται από
σοφά λόγια όπως ετούτο :" Άδραξε το ξίφος που είναι αρκετά κοφτερό για
να κόψει μια τρίχα στον αέρα και σάρωσε οτιδήποτε στέκει εμπόδιο στον
δρόμο σου!"
Οτιδήποτε
εντός του κόσμου, υπόκειται στους θεμελιώδεις νόμους του: Της Γέννησης,
της Εξέλιξης και της Φθοράς. Ο άνθρωπος ως αναπόσπαστο μέρος του δεν
ήταν δυνατό να εξαιρείται από αυτή την κοσμική τάξη. Ωστόσο, κανένας από
τους προαναφερόμενους νόμους δεν θα μπορούσε να ισχύσει αν δεν τους
συνέδεε ένας ακόμη θεμελιώδης και καθοριστικός νόμος, ο οποίος επηρεάζει
τα πάντα: Ο νόμος της Πάλης.
Από
τους αρχαίους χρόνους, ο άνθρωπος προσπαθούσε να αναζητήσει την αλήθεια
των πραγμάτων γύρω από την ζωή και τον κόσμο. Θρησκευτικά δόγματα,
κοσμοθεωρίες, φιλοσοφίες, όλα δημιουργήθηκαν από αυτό το απωθημένο. Ένα
μεθοδολογικό λάθος στο οποίο υπέπεσαν πολλοί, ήταν ότι προσπάθησαν να
εξηγήσουν τον κόσμο μέσα από το ανθρώπινο πρίσμα, αγνοώντας ότι οι νόμοι
που διέπουν τον κόσμο προϋπάρχουν του ανθρώπινου είδους και δεν
εξαρτώνται από αυτό. Γι’ αυτό έως και σήμερα υπάρχει ένας νόμος, ο
οποίος όταν εφαρμόζεται στο ανθρώπινο είδος, το αποδίδουμε σε δικά μας
σφάλματα. Ο νόμος της Πάλης αν και είναι θεμελιώδης, ο οποίος υπάρχει σε
κάθε έκφανση της ζωής, οι άνθρωποι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι
αποτελεί ανθρώπινο ελάττωμα το οποίο μπορεί να μειωθεί ή και να
εξαλειφθεί μέσω της σωστής διαπαιδαγώγησης. Δεν είναι ακριβώς έτσι.
Είναι ένας ακατάβλητος νόμος με καθολική ισχύ πάνω στα έμβια όντα, τα
στοιχεία της φύσης έως και τα πλανητικά συστήματα. Είναι ο κινητήριος
μοχλός της ίδιας της Δημιουργίας. Πρόκειται για μία πραγματικότητα, την
οποία όσο καθυστερούμε να την αποδεχτούμε τόσο περισσότερο θα
στρεφόμαστε σε πρότυπα ζωής που οδηγούν σε αδιέξοδα, ακριβώς γιατί
αντίκεινται σε φυσικούς νόμους. Ο άνθρωπος πριν επιχειρήσει να αλλάξει
τον κόσμο (όπως υποστήριζε διθυραμβικώς και βλακωδώς ο Μαρξ), πρέπει
πρώτα να τον κατανοήσει (όπως επιχείρησαν οι φιλόσοφοι). Ίσως στο
μέλλον, διλήμματα όπως το σημερινό περί της αέναης πάλης ή της
παγκόσμιας ειρήνης να ακούγονται τόσο γελοία όπως ακούγεται σ’ εμάς τους
σημερινούς το δίλημμα της επίπεδης ή σφαιρικής γης. Η κατανόηση της
λειτουργίας της φύσης στην οποία ανήκουμε και η αποδοχή γεγονότων, όσο
σκληρά κι αν είναι για τις σύγχρονες πάγιες αντιλήψεις μας σχετικά με τη
ζωή, θα μας έδινε το έναυσμα να αναπτυχθούμε προς το καλύτερο.
Ο
νόμος της Πάλης υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει ακόμη και μετά την
εξαφάνισή μας. Είναι αυτός που κινεί τα πάντα στον κόσμο, αυτός που
συνδέει αρμονικά τους προαναφερθέντες θεμελιώδεις νόμους της Γέννησης,
της Εξέλιξης και της Φθοράς. Είτε πρόκειται περί σύγκρουσης όπου
επικρατεί ο ισχυρότερος, είτε πρόκειται περί σύγκρουσης στοιχείων όπου
δημιουργείται κάτι νέο. Το αδύναμο δεν έχει θέση στη φύση, γιατί αν
επικρατούσαν τα αδύναμα δεν θα υπήρχε η Ζωή. Χωρίς αυτόν, με λίγα λόγια
δεν θα υπήρχαν οι νόμοι της Γέννησης, της Εξέλιξης και της Φθοράς, αλλά
μόνον ο νόμος της Στασιμότητας. Τα πάντα στη φύση, στο ζωικό βασίλειο,
είναι μία αιώνια σύγκρουση, μία ακατάπαυστη πάλη για επικράτηση. Ο
πολιτισμός μας είναι αποτέλεσμα αυτής της σύγκρουσης. Γιατί; Κάποιοι
αναφέρονται σε συμφέροντα, στην εξουσία κ.ά. όμως δεν είναι αυτά τα
πραγματικά κίνητρα. Το βαθύτερο κίνητρο είναι ο νόμος που μας καθορίζει
όλους. Διότι μέσω της σύγκρουσης επιτυγχάνεται η αλλαγή. Μπορεί να
ακούγεται σκληρό, αλλά πόσες φορές αντικρίσαμε την εκδήλωση της
σκληρότητας στη φύση; Κι αν θεωρούμε ότι εμείς απέχουμε πλέον από
τέτοιες βίαιες εκδηλώσεις, τότε θα σας θυμίσω τους πολέμους που
διεξάγουμε, τις κοινωνικές συγκρούσεις, τον ανταγωνισμό ή τον υγιή
συναγωνισμό μεταξύ των ανθρώπων, τις οπαδικές και μη οδομαχίες για να
διαπιστώσετε ότι αυτός ο νόμος δεν επηρεάζεται από την εξέλιξή μας, η
οποία είναι αποτέλεσμα συγκρούσεων. Ακόμη και μετά την εξάλειψη του
ανθρώπινου είδους αυτός ο νόμος θα εξακολουθεί να ισχύει στον υπόλοιπο
κόσμο.
Η
αρνητική αντίληψη της Πάλης πηγάζει από την φρικαλεότητα των πολέμων
και τα παγκοσμίως υποβαλλόμενα πρότυπα περί ειρήνης. Το φαινόμενο
περιορίζεται και ερμηνεύεται στα καθ’ ημάς και κυρίως στην ένοπλη
σύγκρουση. Με βάση αυτό το σκεπτικό, η επίτευξη της ειρήνης θαρρούν
πολλοί ότι θα πραγματοποιηθεί με την οριστική παύση των ένοπλων
συγκρούσεων. Ωστόσο, η σύγκρουση στις ανθρώπινες κοινωνίες εκδηλώνεται
με παντοίους τρόπους και ακόμη κι αν επιβαλλόταν παγκόσμια ειρήνη, ακόμη
κι αν καταργούνταν οι στρατοί και καταστρέφονταν τα οπλοστάσια όλων των
χωρών, πάλι δεν θα σταματούσαν οι συγκρούσεις. Οι κοινωνικές αναταραχές
θα εξακολουθούσαν να υπάρχουν, ο ανταγωνισμός επίσης, ενώ δεν θα
περνούσε πολύς καιρός πριν δημιουργηθούν ξανά τα πρώτα χειροποίητα όπλα
για την επικράτηση των αντίπαλων πλευρών. Αιώνια και παγκόσμια ειρήνη
δεν μπορεί να υπάρξει, γιατί στη φύση δεν υπάρχει κι εμείς ως μέρος της
φύσης υπακούμε στους ίδιους νόμους.
Ο
σημερινός ειρηνικός άνθρωπος χωρίς να το συνειδητοποιεί, ουσιαστικά
είναι εχθρός της φύσης, της αλλαγής και της εξέλιξης. Γι’ αυτό στη
σύγχρονη εποχή ο επικρατών τύπος ανθρώπου, είναι ο καταναλωτικός και όχι
ο δημιουργικός. Το τέλος της Ιστορίας που ευαγγελίζονταν οι εκφραστές
των σύγχρονων ιδεολογιών, ακριβώς σ’ αυτό τον τύπο ανθρώπου απέβλεπαν.
Δεν
προσπαθώ να προωθήσω τη βία ή να δικαιολογήσω διάφορες βίαιες πράξεις.
Κατά τη γνώμη μου, πολεμοχαρείς αντιλήψεις αποτελούν βαρβαρικό
χαρακτηριστικό, διότι δεν αρμόζουν σε λαό που πέρασε στο στάδιο της
ωριμότητάς του. Παρ’ όλα αυτά ο άνθρωπος οφείλει να αποδεχτεί την
αναπόφευκτη μοίρα του. Συνειδητοποιημένος δεν είναι αυτός που επιζητεί ή
αποφεύγει την σύγκρουση, αλλά αυτός που είναι προετοιμασμένος να την
αντιμετωπίσει. Ο ετοιμοπόλεμος άνθρωπος διαφέρει εξίσου από τον
πολεμοχαρή και τον ειρηνικό. Ο μεν (πολεμοχαρής) συγκρούεται με απώτερο
σκοπό την στυγνή λεηλασία (βαρβαρισμός) και ο δε (ειρηνικός) αρνείται
την μαχητική φύση του, εγκαταλείπει (δειλία, ξεπεσμός, φθορά).
Απεναντίας, ο συνειδητοποιημένος άνθρωπος δεν επιδιώκει την σύγκρουση,
αλλά είναι προετοιμασμένος να την αντιμετωπίσει θαρραλέα.
- Ακόμη και εν καιρώ ειρήνης, πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για πόλεμο – Αριστοτέλης
Αποσπάσματα από τον "Λύκο της Στέπας" του Hermann Hesse
Για να ζήσεις με ένταση, πρέπει να θυσιάσεις το Εγώ σου. Ο αστός όμως δεν εκτιμά τίποτα περισσότερο από το Εγώ του (ένα Εγώ στοιχειωδώς ανεπτυγμένο). Με την θυσία της έντασης λοιπόν πετυχαίνει την συντήρηση και την σιγουριά κι αντί της θεϊκής κυριαρχίας κερδίζει την ήσυχη συνείδηση αντί της ηδονής, την βολή του αντί της ελευθερίας, την άνεση αντί της θανάσιμης πυράς την ευχάριστη θερμοκρασία. Γι’ αυτό ο αστός, εξαιτίας της φύσης του, είναι ένα πλάσμα φοβισμένο κι έντρομο για κάθε αποκάλυψη του εαυτού του. Γι’ αυτό και τοποθέτησε την πλειοψηφία στην θέση της δύναμης, το νόμο στην θέση της βίας και την διαδικασία της ψηφοφορίας στην θέση της ευθύνης. […]
Όταν κάποιες ιδιοφυείς κι ευαίσθητες ψυχές υποψιαστούν την πολυπλοκότητά τους, όταν ξεφύγουν από την φαντασίωση της ενιαίας προσωπικότητας κι αισθανθούν πολυμερείς, σαν μια δέσμη από πολλά Εγώ, τότε αρκεί και μόνο να το ανακοινώσουν κι αμέσως η πλειοψηφία τους φυλακίζει, καλεί σε βοήθεια την επιστήμη, τους ονομάζει σχιζοφρενείς και προφυλάσσει την ανθρωπότητα για να μην ακούσει από τα στόματα αυτών των δυστυχισμένων την φωνή της αλήθειας. Γιατί λοιπόν να χάνουμε τα λόγια μας, γιατί να εκφράζουμε πράγματα που είναι αυτονόητα για κάθε σκεφτόμενο άνθρωπο, πράγματα που δεν λέγονται συνήθως; Αν κάποιος αποφασίσει να διαμελίσει την φανταστική ενότητα του Εγώ του σε δυο μέρη, είναι σχεδόν μεγαλοφυής, κι αποτελεί μια σπάνια και πολύ ενδιαφέρουσα εξαίρεση, αφού στην πραγματικότητα κανένα Εγώ, ούτε το πιο πρωτόγονο, δεν αποτελεί μια ενότητα, αλλά συγκροτεί έναν τρομακτικά πολύπλοκο κόσμο, έναν έναστρο ουρανό, κι ένα χάος από σχήματα, διαβαθμίσεις, καταστάσεις, κληρονομικούς παράγοντες και δυνατότητες. Φαίνεται όμως πως ο άνθρωπος έχει ανάγκη να προσπαθεί να βλέπει αυτό το χάος σαν μια ενότητα και να μιλά για το Εγώ του σαν να πρόκειται για ένα απλό, παγιωμένο και σταθερό φαινόμενο. Φαίνεται πως αυτή η πλάνη είναι σε κάθε άνθρωπο (ακόμα και στον πιο έξυπνο) αναγκαία σαν τις βασικές απαιτήσεις της ζωής, την αναπνοή και το φαγητό.
Η πλάνη αυτή στηρίζεται σε μια απλή μεταφορά. Το ανθρώπινο σώμα αποτελεί μια ολότητα, η ψυχή όμως όχι. Ακόμα και στην λογοτεχνία, και στην πιο εκλεπτυσμένη, τα πρόσωπα παρουσιάζονται πάντα με μια φαινομενική ενότητα και ολότητα. Αυτό που εκτιμούν ιδιαίτερα οι γνώστες, οι ειδικοί, στην μέχρι τώρα λογοτεχνία είναι το δράμα, γιατί προσφέρει (ή μπορεί να προσφέρει) την δυνατότητα παρουσίασης του Εγώ σαν μια πολλαπλότητα (αν βέβαια δεν παραπλανηθούν από την εξωτερική πραγματικότητα που προβάλλει απατηλά το κάθε πρόσωπο του δράματος σαν μια ολότητα, μιας και αυτό έχει αναντίρρητα ένα σώμα, μοναδικό κι ενιαίο). Η αφελής αισθητική εκτίμα πιο πολύ απ’ όλα το λεγόμενο δράμα χαρακτήρων όπου η κάθε φιγούρα εμφανίζεται ευδιάκριτα και ξεχωριστά σαν μια ενότητα. Μόνο που σε μερικούς παρουσιάζεται, θολή στην αρχή και σιγά σιγά όλο και πιο καθαρή, η υποψία πως πιθανόν όλα αυτά να είναι μια φτηνή, επιφανειακή αισθητική, πως κάνουμε λάθος, όταν εφαρμόζουμε στους μεγάλους, δραματικούς συγγραφείς μας τα υπέροχα, όμως όχι αυτόχθονα, μα επιβεβλημένα κριτήρια της αρχαιότητας, η οποία ξεκινώντας πάντοτε από το ορατό σώμα, εφηύρε τελικά την φαντασίωση του Εγώ, του ενιαίου προσώπου
Στην λογοτεχνία της αρχαίας Ινδίας η έννοια αυτή είναι εντελώς άγνωστη• ο ήρωας στα Ινδικά έπη δεν είναι ένα πρόσωπο, αλλά ένα κουβάρι από πρόσωπα, μια σειρά από ενσαρκώσεις. Και στο δικό μας σύγχρονο κόσμο υπάρχουν λογοτεχνικά έργα, που πίσω από το πέπλο του παιχνιδιού των προσώπων και των χαρακτήρων, χωρίς να το συνειδητοποιεί εντελώς, γίνεται μια προσπάθεια να παρουσιαστεί η πολυπλοκότητα της ψυχής. Όποιος θέλει να το γνωρίσει αυτό, θα πρέπει ν’ αποφασίσει να δει τις φιγούρες ενός τέτοιου λογοτεχνικού έργου όχι σαν μεμονωμένες υπάρξεις, αλλά ως μέρη, ως διαφορετικές όψεις μιας μεγάλης ενότητος (της ψυχής ίσως του συγγραφέα). Όποιος, για παράδειγμα, παρατηρήσει κατ’ αυτόν τον τρόπο τον «Φάουστ», θα δημιουργήσει απ’ τον Φάουστ, τον Μεφιστοφελή, τον Βάγκνερ κι όλους τους άλλους μια ενότητα, ένα υπερπρόσωπο, που μόνο σ’ αυτήν, κι όχι στους επί μέρους χαρακτήρες, υποδεικνύεται κάτι από την πραγματική ύπαρξη της ψυχής. Όταν ο Φάουστ, που βρίσκεται μεταξύ δασκάλων του σχολείου, λέει εκείνα τα περίφημα λόγια, που με τόσο δέος τα θαυμάζουν οι Φιλισταίοι, «Αχ! Δύο ψυχές κατοικούν στο στήθος μου!» τότε ξεχνά τον Μεφιστοφελή κι ένα πλήθος άλλων ψυχών που επίσης κατοικούν στο στήθος του. Κι ο δικός μας Λύκος της Στέπας πιστεύει βέβαια πως κρύβει στο στήθος του δύο ψυχές (του ανθρώπου και του λύκου) και βρίσκει πως το στήθος του είναι φρικτά στενό και για τις δυο τους. Το στήθος, το σώμα, πραγματικά είναι πάντα ένα, μα οι ψυχές που το κατοικούν δεν είναι μόνο δυο ή πέντε, αλλά αμέτρητες. Ο άνθρωπος είναι ένα κρεμμύδι που αποτελείται από εκατοντάδες φλοιούς, ένα υφαντό φτιαγμένο από χιλιάδες νήματα. Αυτό το είχαν ανακαλύψει και το γνώριζαν πολύ καλά οι παλιοί ασιάτες κι υπάρχει στην βουδιστική γιόγκα μια ακριβής τεχνική που αφαιρεί το προσωπείο της φαντασιώσεως της προσωπικότητος. Το παιχνίδι της ανθρωπότητος είναι διασκεδαστικό και πολύπλοκο κι αυτή η φαντασίωση, που η Ινδία προσπάθησε τόσο πολύ, επί χιλιάδες χρόνια, να την ξεμασκαρέψει, είναι η ίδια φαντασίωση, που η Δύση πασχίζει εξίσου πολύ να την στηρίξει και να την ενισχύσει. […]
Ο άνθρωπος βέβαια δεν είναι μια ύπαρξη σταθερή κι αμετάβλητη (αυτό ήταν το ιδανικό της αρχαιότητας, παρά τις αντίθετες υποψίες των σοφών) είναι πολύ περισσότερο μια προσπάθεια, μια μετάβαση, μια στενή κι επικίνδυνη γέφυρα που συνδέει το πνεύμα με την φύση. Ο πιο βαθύς προορισμός του τον οδηγεί στο πνεύμα, στον Θεό, ο πιο μύχιος πόθος του τον οδηγεί πίσω στη μητέρα φύση και μεταξύ των δύο αυτών δυνάμεων ταλαντεύεται και πάλλεται γεμάτη άγχος η ζωή του. Αυτό που καταλαβαίνουν πάντα οι άνθρωποι απ’ την έννοια της ανθρώπινης υπάρξεως, είναι μόνο μια εφήμερη, αστική συμβατικότητα, που απορρίπτει κι απαγορεύει τα ένστικτα κι απαιτεί συναισθηματισμό, χρηστότητα, εξανθρωπισμό και πνευματικότητα. Ο «άνθρωπος» αυτής της σύμβασης, όπως και κάθε αστικό ιδεώδες, είναι ένας συμβιβασμός, μια δειλή, κουτοπόνηρη προσπάθεια να εξαπατηθούν οι ισχυρές δυνάμεις της κακής, αρχέγονης μητέρας φύσης και του ενοχλητικού αρχέγονου πατέρα πνεύματος και να εγκαθιδρυθεί ανάμεσά τους μια χλιαρή μετριότητα. Γι’ αυτό, ενώ ο αστός επιτρέπει κι ανέχεται αυτό που ονομάζει «προσωπικότητα», παρ’ όλα αυτά όμως την παραδίνει στον Μολώχ. στο «κράτος», και στρέφει συνεχώς τον ένα κατά του άλλου. Γι’ αυτό σήμερα ο αστός καίει σαν αιρετικό και κρεμά σαν εγκληματία αυτόν στον οποίο αύριο θα στήσει μνημείο.
Ο Λύκος της Στέπας υποψιάζεται πως η ανθρώπινη ύπαρξη δεν είναι κάτι το παγιωμένο, αλλά μια απαίτηση του πνεύματος, ένα μακρινό, ποθητό μα και φοβερό ενδεχόμενο και πως ο δρόμος για τον «άνθρωπο» έχει διανυθεί (ένα κομμάτι του μόνο), ακριβώς από εκείνους τους ελάχιστους, που σήμερα τους στήνουν ικριώματα κι αύριο μνημεία για να τους τιμήσουν. Αυτό όμως που, σ’ αντίθεση με τον «λύκο», αποτελεί «άνθρωπο», δεν είναι παρά ο μετριοπαθής άνθρωπος του αστικού συμβιβασμού. Ο Χάρρυ βέβαια μπορεί να υποψιάζεται το δρόμο για τον αληθινό άνθρωπο, το δρόμο για την αθανασία, κι ίσως να έχει διανύσει διστακτικά ένα κομμάτι του, πληρώνοντάς το με ισχυρούς πόνους κι οδυνηρή απομόνωση, όμως φοβάται από τα τρίσβαθα της ψυχής του ν’ αποδεχτεί και να επιζητήσει εκείνη την υψηλή, την γνήσια απαίτηση του πνεύματος, τον εξανθρωπισμό, το μοναδικό στενό δρόμο προς την αθανασία. Και δεν έχει κι άδικο, γιατί αυτό θα του προκαλούσε ακόμα μεγαλύτερους πόνους, θα τον οδηγούσε στον αφανισμό, στην τελευταία παραίτηση, μπορεί και στο ικρίωμα, κι αν τον δελεάζει η αθανασία, που θα έβρισκε στο τέλος αυτού του δρόμου, δεν είναι πρόθυμος να υποφέρει όλους αυτούς τους πόνους, να πεθάνει όλους αυτούς τους θανάτους για να την κατακτήσει. Παρόλο που έχει συνειδητοποιήσει, περισσότερο από έναν αστό, το σκοπό αυτού του εξανθρωπισμού, κλείνει τα μάτια και δεν θέλει να ξέρει πως η απελπισμένη προσκόλληση στο Εγώ, η απελπισμένη επιθυμία του να μην πεθάνει, είναι ο πιο σίγουρος δρόμος για τον αιώνιο θάνατο, ενώ η επιλογή του θανάτου, το ξεγύμνωμα από το περίβλημα της εμπειρίας κι η αιώνια προσφορά του Εγώ, οδηγούν στην αθανασία. […]
Η αρχή των πραγμάτων δεν είναι ούτε η αθωότητα, ούτε η απλότητα κι όλα τα δημιουργήματα, ακόμα και τα φαινομενικά απλούστερα, είναι ήδη ένοχα, είναι ήδη πολύπλοκα, είναι πεταγμένα στο βρώμικο ρεύμα του γίγνεσθαι και δεν μπορούν ποτέ, μα ποτέ πια να κολυμπήσουν ενάντια στο ρεύμα αυτό. Ο δρόμος για την αθωότητα, για το αδημιούργητο, για το Θεό, δεν οδηγεί προς τα πίσω, αλλά προς τα μπροστά, όχι προς το λύκο (την φύση) ή προς το παιδί, αλλά πιο κοντά προς την αμαρτία, πιο βαθιά προς τον εξανθρωπισμό. Ακόμα κι η αυτοκτονία, φτωχέ μου Λύκε της Στέπας, δεν θα σ’ ωφελούσε. Θα πρέπει ν’ ακολουθήσεις το μακρύτερο, τον κουραστικότερο και τον δυσκολότερο δρόμο, τον δρόμο του εξανθρωπισμού, θα πρέπει να πολλαπλασιάσεις την διπλή του φύση, θα πρέπει να κάνεις ακόμα πιο πολύπλοκη την πολυπλοκότητά σου. Θα πρέπει, αντί να στενέψεις τον κόσμο σου και ν’ απλουστέψεις την ψυχή σου, να τον διευρύνεις και θα πρέπει τελικά να δεχτείς στην πονεμένη, διευρυμένη σου ψυχή ολόκληρο τον κόσμο για να φτάσεις ίσως κάποτε στο τέλος, στην ηρεμία. Αυτόν τον δρόμο ακολούθησε κι ο Βούδας και κάθε μεγάλος άνθρωπος, άλλος συνειδητά κι άλλος ασυνείδητα, όσο επέτρεπε τον καθένα η τόλμη του. Κάθε γέννηση σημαίνει κι έναν χωρισμό απ’ το σύμπαν, μια οριοθέτηση, έναν αποχωρισμό απ’ τον Θεό και μια οδυνηρή αναγέννηση. Η επιστροφή στο σύμπαν, η κατάργηση της οδυνηρής εξατομικεύσεως, η θεοποίηση επιτυγχάνεται μόνο όταν διευρύνεις τόσο την ψυχή σου, που να μπορέσεις ν’ αγκαλιάσεις ξανά το σύμπαν.
Άρνο Μπρέκερ: ο μεγαλύτερος νεοκλασικιστής του 20ου αιώνα.
«Απόλλων και Δάφνη»
«Συντροφικότητα»
«Ο τραυματισμένος πολεμιστής»
«Προμηθέας»
«Φλόρα: η θεά της Άνοιξης»
«Η αναχώρηση του πολεμιστή»
Ο Άρνο Μπρέκερ σμίλεψε την προτομή του Ζαν Κοκτώ.
Σαλβαντόρ Νταλί, Ερνστ Φουξ και Άρνο Μπρέκερ: τρεις ιππότες του «Τάγματος του Μεγάλου Αλεξάνδρου».
«Ο Μέγας Αλέξανδρος»
«Προκαθορισμός»
Δήμητρα Μεσσάλα: η γυναίκα του Άρνο Μπρέκερ.
«Ταπεινότητα»
Έκλεισαν στις 19 Ιουλίου, 110 χρόνια από την γέννηση του γλύπτη Άρνο Μπρέκερ, που εκπροσώπησε καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον, το πάντρεμα αρχαιοελληνικού και γερμανικού πολιτισμού που αποζητούσε η εθνικιστική Γερμανία του Μεσοπολέμου. Ενός καλλιτέχνη που έχει αναγνωρισθεί ως ένας από τους γίγαντες του νεοκλασικισμού του 20ου αιώνα και που το έργο του ανακαλύπτεται εκ νέου από ένα κοινό κουρασμένο από τις διάφορες μόδες της σύγχρονης Τέχνης.
O Άρνο Μπρέκερ γεννήθηκε στις 19 Ιουλίου 1900, στο Έμπενφελντ, μια κωμόπόλη έξω από το Βούπερταλ, κοντά στο Ντύσελντροφ. Ο πατέρας του υπήρξε λιθοτόμος και γλύπτης, κοντά στον οποίο μαθήτευσε επί έξι χρόνια όταν τελείωσε το επαγγελματικό γυμνάσιο.
Διχασμένος ανάμεσα σε κλασικισμό και μοντερνισμό
Το 1920 σπουδάζει στην Κρατική Σχολή Καλών Τεχνών του Ντύσελντροφ, όπου έχει για δασκάλους τον Ουβέρτο Νέτζερ στην γλυπτική και τον Βίλχελμ Κράιζ, μαθητή του Χίλντερμπραντ, στην αρχιτεκτονική. Στην διάρκεια των πέντε χρόνων του στην Σχολή διχάζεται ανάμεσα στον κλασικισμό και τον μοντερνισμό. Θα αποφασίσει λοιπόν να συμφιλιώσει «τον κλασικισμό του Χίλντερμπαρντ και το πάθος του Ροντέν».
To 1924 πηγαίνει για πρώτη φορά στο Παρίσι, όπου γνωρίζει τον ποιητή Ζαν Κοκτώ, τον σκηνοθέτη Ζαν Ρενουάρ, τον Πικάσο και τον διάσημο γκαλερίστα και έμπορο τέχνης Άλφρεντ Φλεκτχάϊμ, που θα τον εκπροσωπούσε από το 1929 και μετά. Ο διχασμός των ακαδημαϊκών του χρόνων θα πάρει τέλος με το τεράστιο άγαλμα της Αυγής, που θα του αναθέσει ο Κράιζ και όπου έχει βρει την προσωπική του καλλιτεχνική γλώσσα.
Ο νεοκλασικισμός, η επίδραση δηλαδή από την αρχαία Ελλάδα, θα γίνει πιο έντονος κατά την πενταετή διαμονή του στο Παρίσι (1927-1932), όταν σπουδάσει δίπλα στον Σαρλ Ντεσπιώ και τον Αριστείδη Μαϊλιόλ. Ήταν εκείνη την περίοδο που θα γνώριζε την Ελληνίδα γυναίκα του, Δήμητρα Μεσσάλα, κόρη γνωστής οικογένειας εφοπλιστών που δούλευε ως μοντέλο για τον Πικάσο και τον Μαγιόλ. Όμως εκείνο που θα τον επηρεάσει καταλυτικά ήταν το ταξίδι του το 1932 στην εθνικιστική Ιταλία, όπου ανακαλύπτει την καινούργια μνημειώδη «αυτοκρατορική Τέχνη». Εκεί είναι που θα συναντήσει τον Ιωσήφ Γκαίμπελς, που θα τον συμβουλέψει να επιστρέψει στην Γερμανία, «όπου τον περιμένει μέλλον λαμπρό».
Δηλαδή, πολύ πριν το 1933, ο Μπρέκερ είχε ήδη ολοκληρώσει το νεοκλασικό του ιδεώδες, συνδυάζοντας επιρροές από την αρχαία Ελλάδα, αλλά και όσους παράπεμπαν σε αυτήν: την Ρώμη, την Αναγέννηση, τον γερμανικό Ρομαντισμό και τον Ροντέν.
Ο γλύπτης της Ομορφιάς και της Αρμονίας
Η τέχνη της περιόδου 1933 -1942, είχε αρχαιοελληνική θεματολογία, όπως αποδεικνύουν τα γλυπτά του «Διόνυσος», «Προμηθέας», «Ψυχή» και «Δάφνη και Χλόη» Κυρίως όμως ο Μπρέκερ έγινε διάσημος για τα γεμάτα Ηρωισμό και αρρενωπότητα ανδρικά γυμνά του. Για αυτά τα γυμνά προτιμούσε αθλητές για μοντέλα. Πίστευε ότι το ανθρώπινο σώμα ήταν το απόλυτο δημιούργημα του Θεού και ότι έφτανε στο αποκορύφωμα του με τον αθλητισμό.
Τα γυμνά του Μπρέκερ εκπροσωπούσαν την ανδρεία και την φυλετική αγνότητα της εθνικιστικής Γερμανίας. Έδειχναν τους άνδρες της Γερμανίας αρρενωπούς αλλά κυρίαρχους των εαυτών τους, γυμνούς αλλά αξιοπρεπείς, κτηνώδεις αλλά αγνούς. Αυτοί οι αγνοί άνδρες ζουν κοντά στην φύση και σε συνάρτηση με τους συντρόφους τους («Συντροφικότητα»), ενώ είναι πάντα έτοιμοι για την μάχη («Προετοιμασία») και το ηρωικό του πεπρωμένο τους («Προκαθορισμός»).
Τα γυμνά του Μπρέκερ αποπνέουν μια βαθιά πνευματικότητα και Νιτσεϊκή τραγικότητα όπως δείχνει ο «Πληγωμένος Πολεμιστής». Επίσης, η Τέχνη του Μπρέκερ εξυμνούσε τις φυσιολογικές σχέσεις ανάμεσα σε έναν άνδρα και μια γυναίκα, όπως μπορούμε να δούμε στο «Απόλλων και Δάφνη» και το «Εσύ και Εγώ».
Επιστροφή στους Έλληνες
Πέρα από ιδεολογικές ταμπέλες, η Τέχνη του Μπρέκερ ανέδυε Ομορφιά και Αρμονία, που όπως έλεγε ο Νίτσε ήταν τα κύρια χαρακτηριστικά της Αρχαιοελληνικού Πολιτισμού. Ο ίδιος δήλωνε: «Είμαι ο γλύπτης του ανθρώπινου σώματος που ζει μέσα στην αρμονία της τριάδος σώματος, πνεύματος και ψυχής». Τα γλυπτά του ήταν μια επιστροφή στην εικονική τέχνη, που κυριάρχησε από την Αναγέννηση και μετά, ενώ ακολουθούσε τον ορισμό του Αριστοτέλη περί Τέχνης ως μίμηση της Φύσης. Ήταν δε, μια αντιπαράθεση στην σύγχρονη «Τέχνη» (κυβισμός, σουρεαλισμός κλπ) που κυριαρχείται από δυσαρμονία και ασχήμια και που σπάει την ενότητα του ανθρώπου με τον ζώντα κόσμο.
Επίσης ο Μπρέκερ αντιτίθετο στο ιδεολόγημα της «τέχνης για την τέχνη». Γι’ αυτό δημιουργούσε μια τέχνη ήταν κατανοητή από τον απλό λαό. Ήταν μια τέχνη που εκτίθετο δημόσια σε κτίρια, σε πάρκα και σιντριβάνια. Από αυτήν την άποψη, τα δύο κορυφαία έργα του ήταν ο «Ξιφομάχος» και ο «Λαμπαδοφόρος», δύο αγάλματα που στόλιζαν την νέα καγκελαρία που έκτισε ο Σπέερ και που ο Χίτλερ μετονόμασε αντίστοιχα σε «Βέρμαχτ» και «Το Κόμμα».
Αυτά ήταν τα πρώτα έργα που του ανατέθηκαν χάρις στην γνωριμία με τον Άλμπερτ Σπέερ, που μαζί σχεδίαζαν να ανοικοδομήσουν την Γερμανία με αρχιτεκτονικά αριστουργήματα.
Η εκτίμηση για τον Νεοκλασικισμό του Μπρέκερ ξεπερνούσε τα ιδεολογικά όρια της εποχής. Το 1937 στο γερμανικό περίπτερο της Παγκόσμιας Έκθεσης του Παρισιού γνωρίζει τον Στάλιν και εκείνος του ζητά να δημιουργεί και για αυτόν. Ο Μπρέκερ θα αρνηθεί ευγενικά. Το 1942 υπήρξε ο μόνος Γερμανός καλλιτέχνης που εξέθεσε τα έργα του στο κατεχόμενο Παρίσι. Όμως τα μέλη της Γαλλικής Αντιστάσεως επισκέπτονταν κρυφά την έκθεση του για να θαυμάσουν την αρχαιοπρεπή τέχνη του.
Ένας «απλός συνοδοιπόρος»
Με την πτώση του Βερολίνου, τα έργα του καταστρέφονται ή κατάσχονται από τους Αμερικανούς. Υπήρξε ένας από τους λίγους γλύπτες που δικάσθηκε την περίοδο της αποναζιστικοποίησης. Τελικά το 1948, γλυτώνει ως «απλός συνοδοιπόρος», πράγμα που του επιτρέπει να δουλεύει ξανά. Με το τέλος του πολέμου, ο Μπρέκερ δέχεται αμέσως προσκλήσεις από τον Φράνκο, τον Στάλιν και τον Περόν. Στην διάσημη συνέντευξη του στον Αντρέ Μύλλερ, θυμάται: «Όταν ο Στάλιν με κάλεσε, ήρθε ένας Αμερικανός στρατηγός του ΝΑΤΟ στην Βαυαρία για να με πάει προσωπικά στην Ρωσία. Αυτό δείχνει την εκτίμηση που είχαν οι Αμερικανοί σε μια τέτοια προσφορά».
Μεταπολεμικά, οι Ευρωπαίοι, με την πίεση των Συμμάχων, θα άνοιγαν τις πύλες τους στην αφηρημένη ζωγραφική του Τζάκσον Πόλλοκ και το σύνολο της ανεικονικής τέχνης. Την ίδια περίοδο, ο Μπρέκερ είχε δυσκολίες στο να βρει δουλειά. Έτσι στράφηκε στην αρχιτεκτονική και δούλευε κυρίως για μεγάλες εταιρείες. Θα έκανε όμως τις προτομές των φίλων του Ζαν Κοκτώ, Έζρα Πάουντ, Λουϊ Σελίν και Έρνστ Γιούνγκερ.
Η αποκατάσταση μιας ιδιοφυίας
Η δεκαετία του ’70 θα σήμανε την αποκατάσταση της καλλιτεχνικής ιδιοφυίας του Μπρέκερ. Από το 1970, ξένες κυβερνήσεις του ανέθεσαν κτίρια πρεσβειών και προτομές ηγετών, ενώ επίσης του ανατέθηκε η προτομή του αποθανόντα καγκελάριου Κόνραντ Αντενάουερ. Την ίδια περίοδο, ο Αλεξάντερ Κλαντέλ, ο πιο διάσημος γλύπτης της Αμερικής, δήλωνε: «Ο Άρνο Μπρέκερ είναι ο κορυφαίος ζων κλασικιστής καλλιτέχνης της εποχής μας». Ο φίλος του Σαλβατόρ Νταλί τον θεωρούσε ισάξιο του Μιχαήλ Άγγελου. Το 1974 ιδρύεται στην Βόννη το πρώτο ίδρυμα αφιερωμένο στο έργο του. Το 1979 χρίζεται Ιππότης του «Τάγματος του Μεγάλου Αλεξάνδρου», που είχε ιδρυθεί το 1948 από τον Βασιλέα Παύλο. Την ίδια χρονιά, η κυβέρνηση Καραμανλή παραγγέλνει το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Όμως όταν το 1982, το έργο ήταν έτοιμο, η κυβέρνηση Παπανδρέου θα αρνιόταν να το παραλάβει.
Το 1981, ακυρώνεται από αριστερά επεισόδια, η πρώτη μεταπολεμική αναδρομική έκθεση του στο Παρίσι. Τελικά θα γίνει στο Βερολίνο μέσα στο ίδιο κλίμα. Όμως το 1983, ο Ζαν Κλαιρ, διευθυντής του «Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Ζωρζ Πομπιντού» θα αντιπαρέθετε τον Μπρέκερ στην «ισοπέδωση, την μονοτονία και την ομοιογένεια» της σύγχρονης τέχνης της δεκαετίας του ‘60 και του ‘70. Θα ακολουθήσει το 1985, η ίδρυση του «Μουσείου Άρνο Μπρέκερ» στο Νόρβενιτς, κοντά στην Κολωνία. Την ίδια χρονιά, οι λιθογραφίες του Άρνο Μπρέκερ θα διακοσμούν την επίσημη έκδοση του «Αμερικανογερμανικού Συνδέσμου» για τα 300 χρόνια γερμανικής μετανάστευσης στις ΗΠΑ που θα περιλαμβάνει κείμενα των Ρόναλντ Ρήγκαν, Χέλμουτ Κολ και Τζωρτζ Μπους. Τέλος τον θάνατό του το 1991, θα ακολουθήσουν πολλές εκθέσεις και εκδόσεις για το έργο του.
Μήπως ήρθε ο καιρός να αποκατασταθεί αυτός ο μεγάλος καλλιτέχνης και στην χώρα που τον ενέπνευσε;
